7 tips voor musea na corona

Wat we enkele weken nog voor onmogelijk hadden gehouden is nu aan de hand: Nederland zit massaal thuis. Wie kan, werkt thuis, en ook sociale en culturele ontspanning moet vanuit huis genoten worden. Er zijn online vrijdagmiddagborrels, we videobellen met opa en volgen cursussen en muziekles via Skype, Zoom of Duo. Ook veel musea nemen je online mee het museum in. Zo heeft het Rijksmuseum een serie video’s waarin medewerkers van het museum vanuit hun eigen huis vertellen over een specifiek kunstwerk uit de collectie. De korte video’s zijn in het Engels, met Nederlandse ondertiteling. Als je in het bezit bent van een museumkaart word je op de hoogte gebracht van alle bijzondere initiatieven die musea ondernemen om het museum naar de huiskamer te brengen. Ook op de hashtags #onsechtegoud, #laatjeverrassen en #museaonline kun je veel vinden. Van video’s, tot luisterverhalen, tot podcasts. Super goed en mooi natuurlijk, vooral voor mensen die het heel moeilijk vinden om ineens voornamelijk alleen of met het gezin thuis te zitten. Voor mensen met een beperking zijn deze ontwikkelingen enerzijds prachtig: eindelijk kunnen ook zij genieten van kunst en ze hoeven er niet eens de deur voor uit! Anderzijds zit er ook wel een bitterzoet smaakje aan al deze prachtige initiatieven. 

Mensen met een beperking zitten vaak al jaren noodgedwongen thuis. Deels omdat de maatschappij niet toegankelijk is, maar ook omdat sommige mensen met een beperking het aan de energie, het geld, of de juiste hulpmiddelen ontbreekt om naar een museum te gaan. Waarom kan het nu wel en binnen hele korte tijd gerealiseerd worden, terwijl mensen met een beperking al jaren niet op het netvlies staan van cultuurinstellingen? Een tweede pijnpunt is dat veel van de video’s en podcasts die nu gemaakt worden, nog steeds niet geschikt zijn voor sommige mensen met een beperking. De podcasts hebben geen geschreven versie voor mensen die niet goed kunnen horen of om een andere reden liever lezen dan luisteren en ook hebben de meeste video’s geen ondertiteling, zodat het voor dove en slechthorende mensen niet toegankelijk is. YouTube biedt wel standaard ondertiteling, maar daar zitten veel fouten in. Daarbij is ondertiteling in de video heel fijn, omdat je dan weet dat de video ook voor jou is gemaakt: er is rekening met je gehouden. Tenslotte zijn de video’s niet geschikt voor blinde en slechtziende kunstliefhebbers, omdat ze geen voice-over hebben die beschrijft wat je ziet. Natuurlijk is het niemands bedoeling om ontoegankelijke (online) musea te maken, vaak is het een kwestie van gebrek aan kennis of simpelweg “niet aan gedacht”. Daarom hebben we voor musea een paar tips op een rijtje gezet om niet alleen nu, maar ook na Corona beter toegankelijk te zijn voor mensen met een beperking.

1. Stel een testpanel samen van mensen met een beperking. Kies voor een groep mensen met veel verschillende beperkingen en met verschillende achtergronden. Nodig hen uit om mee te denken over het toegankelijker maken van je museum, want alles wat jij bedenkt is misschien wel helemaal niet waar mensen met een beperking behoefte aan hebben. Betrek je panel zo vroeg mogelijk, zodat ze zelf kunnen vertellen waar ze behoefte aan hebben, in plaats van dat je het voor hen bedenkt. Spreek met elkaar af wat een goede beloning is. Realiseer je dat het zwaar emotioneel werk is om steeds weer te moeten uitleggen wat toegankelijkheid is en waarom het van belang is. 
2. Een museumbezoek begint vaak met een kijkje op de website. Maar is je website wel toegankelijk? Er zijn diverse criteria waar een website aan moet voldoen om toegankelijk genoemd te mogen worden. Zijn de video’s wel ondertiteld, zijn de foto’s omschreven en kun je het lettertype aanpassen? Dit zijn maar een paar voorbeelden van web-toegankelijkheid. Vraag bij je webbouwer of er rekening is gehouden met toegankelijkheid en laat mensen uit je panel testen of het ook daadwerkelijk toegankelijk is. 
3. De informatie over een online museumbezoek is op dit moment heel goed te vinden op de website. Het staat meteen op de homepage, het kan haast niet mis gaan. Maar hoe gaat dat straks als de musea weer gewoon open gaan voor het publiek? Als je een beperking hebt en je wil een museum bezoeken, dan moet je vaak erg zoeken naar de juiste informatie. Is het museum wel toegankelijk, is er een lift, zijn er audiotours, is er een toegankelijk toilet en kan ik in de buurt parkeren? Vooral informatie over gehandicaptenparkeerplekken of hoe je als blind persoon bij het museum komt, staat vaak niet op de site en wat er wel op staat is vaak moeilijk te vinden. Betrek ook hierbij je panel. Welke informatie hebben zij nodig voor ze op pad gaan? En waar op de site moet die informatie staan?
4. Als straks weer iedereen gewoon naar het museum en naar het werk kan, vergeet dan niet de mensen die nog steeds thuis zitten vanwege een chronische aandoening of beperking. Blijf video’s maken van je collectie, blijf online initiatieven ontwikkelen. Voor mensen die wél naar het museum kunnen, zijn die video’s of podcasts ook leuk: het is een teaser en geeft je een idee van wat je allemaal kunt verwachten. Voor mensen die de deur niet uit kunnen is het een manier om toch te kunnen genieten van de kunst die in Nederland tentoongesteld wordt.
5. Neem iemand aan met een beperking, bijvoorbeeld om te werken aan diversiteit en toegankelijkheid. Of zoek een curator met een beperking. Daardoor haal je een perspectief in huis wat je nog niet eerder had. Dat kan heel verfrissend werken. 
6. Leer van elkaar. Diverse musea hebben al prachtige initiatieven ontwikkeld. Het Fries Scheepsvaart Museum heeft geïnvesteerd in fysieke toegankelijkheid in historische panden, diverse musea organiseren speciale rondleidingen, bijvoorbeeld voor mensen met dementie en hun dierbaren, en musea zoals het Van Abbemuseum werken structureel met ervaringsdeskundigen en hebben een projectleider in dienst die zich toegelegd heeft op de toegankelijkheid van het museum. De website van het van Abbe is zeer compleet en is daarmee een voorbeeld. 
7. Denk in mogelijkheden. Als je museum in een historisch pand zit, denk je al snel dat toegankelijk maken niet tot de mogelijkheden behoort. Toch zijn er genoeg historische panden waarbij het wel kon, toen het echt moest. Denk bijvoorbeeld aan de ambtswoning van de burgemeester van Amsterdam die toegankelijk gemaakt moest worden toen Job Cohen er kwam wonen. Zijn vrouw had een beperking waardoor er flink verbouwd moest worden. Neem, als je toch moet renoveren of investeren in duurzaamheid, de toegankelijkheid ook mee. Er wordt vaak gedacht dat het duur is, maar dat valt vaak reuze mee. Aanpassen na een verbouwing is in ieder geval duurder dan meteen meenemen in je plannen. En realiseer je dat je ook meer bezoekers kunt verwachten als je toegankelijk bent en daar goed over communiceert. Immers, er zijn zo’n 2 miljoen mensen met een beperking in Nederland, dat is 12,5% van de bevolking. Voor jouw museum kan dat betekenen dat je 12,5% meer bezoekers gaat ontvangen. Aangezien de meeste mensen niet alleen naar het museum gaan kan dat aantal zelfs wel oplopen tot 25%. Dan heb je je investering er in een paar jaar uit. 

Hoezeer we het nodig hebben om online gevoed en geïnspireerd te worden als we niet fysiek naar het museum kunnen, wordt in de huidige situatie heel duidelijk. Laten we ook na de corona-crisis oog houden voor al die chronisch zieke en gehandicapte mensen die dan nog steeds thuis zitten. En laten we voor hen dit soort initiatieven blijven ontwikkelen. Want cultuur is broodnodig, voor iedereen!