Waardering als motor voor een inclusieve theaterwerking

“Theater is wel het laatste waar kansarmen aan denken”

Die gedachte leeft niet enkel in het sociale werk; ook de cultuursector kampt ermee. Te vaak denken cultuurmakers dat er geen interesse vanuit die “arme sloebers” is en wagen ze er niet aan. Als ze wel met kansarmen willen werken, is dat dikwijls omdat ze hopen dat ze door met hen te werken geen lastige recensies meer zullen krijgen. Het vooroordeel dat daaruit spreekt is dat werken met kansarmen al lastig genoeg is, en dat wat ze ook doen, daarom sowieso al lovenswaardig is. 

HETGEVOLG wil echter tonen dat deze mensen ook Echte Kunst kunnen maken en wil serieuze, kritische recensies ontvangen. Het wil dat toeschouwers die “ocharme-mensen” waarachtig bekijken en ze net zoals alle andere acteurs beoordelen. De theaterwerkplaats gelooft dat haar eigen spelers even goed op hetzelfde niveau als grote acteurs kunnen performen. Het is niet omdat ze een ander parcours afgelegd hebben, dat ze daarom mindere acteurs zijn. 

Om op dat hoge niveau te komen, hanteert HETGEVOLG – naast de vanzelfsprekende volharding en enthousiasme – enkele principes. Ten eerste denkt het vanuit mogelijkheden in plaats van obstakels. “Focus on the possibilities for succes, not on the potential for failure” is het motto. 

Ten tweede vertrekt het steeds vanuit het verhaal van de acteurs. Iedereen is kunstenaar, want kunst vertrekt vanuit jezelf en wat je meegemaakt hebt. De spelers krijgen ingeprent dat zelfs Beyoncé zingt over het bedrog van Jay Z. HETGEVOLG gelooft dan ook dat als de samenleving zegt dat je je ergens voor moet schamen, je dat vooral moet vertellen. Wat je mee hebt gemaakt is net de reden om te spreken, waarom je op het podium staat. 

Ten derde is HETGEVOLG enorm veeleisend en verlangt het wederzijds engagement. Het maakt heel duidelijk dat het er voor haar spelers is, maar zij moeten er ook voor zichzelf zijn. Eén keer niet opdagen op een repetitie en eronderuit willen komen met een flauw excuus kan, maar de tweede keer moeten ze niet meer terugkomen. “Spelers moeten weten dat HETGEVOLG geen bezigheidstherapie is.” Dat maakt dat de meesten echt gemotiveerd zijn en slechts een kleine 5% afhaakt. 

Verder is er geen veel gevraagde “methode Perceval”. De methode van HETGEVOLG is dat er geen methode, plan of scenario op voorhand is. Het kijkt naar de achtergrond van wie meespeelt en vertrekt van daaruit. Voor heel wat mensen is dat onwennig, omdat ze niet weten wat ze kunnen verwachten. Maar Perceval benadrukt dat verdwalen in de verhalen van mensen goed is, je komt altijd wel ergens uit. HETGEVOLG zal dan ook niet actief op zoek gaan naar verhaallijnen, maar eerder de spelers het proces én resultaat laten vormgeven. 

“HETGEVOLG zal enkel een opera opvoeren als er toevallig een operazanger in de groep aanwezig is.” 

Het enige doel dat HETGEVOLG heeft, is mensen de kracht van kunst laten voelen door met hun eigen verhaal aan de slag te gaan. Zorgen dat mensen denken, “Verdomme, ik ben wel iets waard!”. En de manier waarop het dat doet, is via waardering en het feit erkennen dat iedereen op zijn eigen tempo groeit. 

"Waardering, die er veel te weinig is, is de motor van een inclusieve werking."

Maar hoeveel waardering iemand ook krijgt, “meespelen in de Champions League gaat niet vanzelf”. Dat is zeker zo als je al jaren niet meer spreekt door trauma of het gewend bent dat mensen zich omdraaien zodra je iets wil zeggen. Daarom werkt de theaterwerkplaats met een doorgroeisysteem. De eerste van drie fasen noemt Perceval het ‘stromingsgebied’. Mensen testen of het theater wel iets voor hen is. Ze komen en gaan, maar blijven toch vooral plakken. HETGEVOLG laat hen een presentatie geven in beschermde sfeer om hen te laten wennen aan het spreken voor een publiek. Als ze willen, kunnen ze doorstromen naar de tweede fase. Daar werken ze mee aan de sociaal-participatieve ‘Hartenprojecten’. Ze ondervinden een grotere druk, maar alles vertrekt nog steeds vanuit henzelf. Als Hartenspelers echt de smaak te pakken hebben, worden ze aangemoedigd de laatste stap te zetten naar de ‘professionele’ stukken. Pas dan toeren ze veelvuldig door het land om op het podium te staan naast acteurs van het hoogste niveau. 

Chronisch ondergewaardeerde mensen zo ver krijgen dat ze een podium beklimmen – hoeveel tussenstappen er ook zijn – is enorm arbeidsintensief. De betrokkenheid van HETGEVOLG gaat daarom veel verder dan de muren van het oefenlokaal. Acteurs voelen zich gewaardeerd omdat ze weten dat als ze ziek worden, mensen van HETGEVOLG aan hun ziekbed zullen zitten en met hen naar het ziekenhuis zullen gaan. Als ze in de problemen geraken, zal iemand met hen naar de bank gaan en hen helpen met het vele ingewikkelde papierwerk. 

Daar zit meteen ook de uitdaging voor de theaterwerkplaats; Hoe blijft het betrokken in het leven van mensen buiten het theater, zonder steeds fysiek aanwezig te moeten zijn? Die uitdaging werd recent pijnlijk duidelijk door de coronacrisis. Hoe houd je contact met mensen als je hen niet mag zien? Veel acteurs leven in moeilijke situaties en komen bijvoorbeeld uit de geestelijke gezondheidszorg. Voor sommigen zijn HETGEVOLG en het geloof en waardering dat ze daaruit krijgen, de enige reden om in leven te blijven. 

Om van de nood een deugd te maken, werkt HETGEVOLG daarom aan een nieuwe online productie. ‘Op Afstand’ gaat over het terugzien van iemand die je al heel lang niet meer hebt gezien. Elke dag videochatten alle spelers met elkaar. Er wordt hard gewerkt aan de productie, maar de mensen luchten ook hun hart over deze moeilijke tijd. En er wordt niet in het minst nagedacht over hoe je dromen van mensen in hun woonkamer kan omzetten in Echte Kunst.