“Kunst is toch niets voor werkmannen?!” – Heavy Metal rondleidingen in het Middelheimmuseum
Het Middelheimmuseum biedt Heavy Metal rondleidingen aan voor studenten uit het technisch- en beroepsonderwijs. Die rondleidingen vertrekken vanuit hun technische interesse en tonen hen dat kunst niet elitair hoeft te zijn. Wie weet kunnen ze er zelfs hun beroep van maken?
Onbekend is onbemind
Het Middelheimmuseum is een stedelijk beeldenpark, aan de Antwerpse stadsrand. Dankzij de vrije toegang bereikt het een uiteenlopend publiek dat het museum om diverse redenen ‘gebruikt’. Bezoekers komen om te wandelen, voor de kunst of om te leren. Jaarlijks bereikt het Middelheim circa 150 secundaire scholen. Dat zijn vooral leerlingen uit het ASO; leerlingen uit het TSO en BSO zijn veel moeilijker te bereiken.1
Voor veel van die vijftien- tot eenentwintigjarige jongeren zijn kunst en cultuur een ver-van-mijn-bed–show. Hun studierichting en thuissituatie spelen daar een grote rol in. Vaak hebben ze een laag zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen en krijgen ze te maken het watervalfenomeen. Door slechte schoolresultaten komen ze in een steeds lager studieniveau, waar langzaam maar zeker alle aandacht voor kunst en cultuur verdwijnt.
Dat komt omdat kunst en cultuur noch tot het curriculum in het technisch- en beroepsonderwijs behoren, noch tot de opleiding van hun leerkrachten. Het resultaat is dat technisch opgeleide jongeren denken dat het niets voor hen is; zij ervaren kunst als elitair en saai. Zowel de jongeren als de musea kunnen echter baat hebben bij een bezoek. Voor de jongeren is kunst vaak iets nieuws, iets waar ze via hun ouders niet of amper mee in aanraking komen. Kunst kan hun blik verruimen. Voor musea kan het anderzijds leerrijk zijn om eens een minder meegaand publiek te hebben en oprecht na te denken over hun vragen. Wat is het nut van kunst? Wanneer is iets kunst? En dat kan ik toch ook maken?
Heavy Metal
In een poging de interesse van studenten uit het technisch- en beroepsonderwijs te wekken, ontwikkelde het Middelheim in samenwerking met hen en hun leerkrachten een nieuw soort rondleiding. Heavy Metal vertrekt vanuit de technische aspecten van een kunstwerk. De gids heeft speciale aandacht voor materiaalspecificaties, productietechnieken, restauratie en onderhoud. Het technisch verhaal is bijkomend, maar wel geschikt als vertrekpunt. Om deze gespecialiseerde rondleidingen te kunnen geven, voorzag het Middelheimmuseum technische vormingen voor al haar gidsen – dus niet enkel zij die rondleidden aan technische studenten. De informatie uit deze vormingen verwerkten de gidsen ook in andere rondleidingen.
In de loop van het proces heeft het museum heel wat geleerd. Zo is het belangrijk dat gidsen goed op de hoogte zijn, de informatie juist doseren en de jongeren actief betrekken, zodat ze ‘mee’ zijn. Daarnaast is het ook belangrijk om geen informatie op te dringen. Musea moeten inzien dat er een motivatiedrempel en leerangst bij deze jongeren heerst. Jongeren zien niet in waarom ze iets van kunst zouden moeten kennen, want ze doen er toch niets mee. Dan is een museumbezoek ook niet interessant – en al helemaal niet cool. De leerangst gaat over de vraag naar wat er van hen verwacht wordt, wat zij van zo’n museumbezoek moeten kennen en onthouden. Het is belangrijk om dat duidelijk te kaderen.
Een valkuil van zo’n technische rondleiding is dat men interactiviteit automatisch gelijkstelt met een gesprek. De drempel om uitspraken over kunst te doen is vaak hoog. Interactiviteit kan ook tot stand komen door kunstwerken na te tekenen of ze te bouwen in LEGO. Daarnaast is het niet de bedoeling dat de jongeren zich moeten aanpassen aan de doelstellingen van het museum, namelijk hen in contact brengen met kunst. In de plaats daarvan moet het museum focussen op wat betekenisvol is voor deze specifieke groep studenten. Dat kan werkgelegenheid zijn. Hoe kunnen studenten de info uit deze rondleiding gebruiken in hun leven? Kunnen ze zelf iets creatief maken? Zouden ze later misschien kunnen werken voor een kunstenaar? Deze jongeren zijn namelijk kenners van technische bewerkingen rond metaal.
In het specialisme van deze jongeren schuilt de koppeling naar de wereld van de kunstenaar, die niet louter artistiek denkt. Kunstenaars hebben de technische inbreng van specialisten nodig om hun creatieve ideeën te kunnen uitvoeren. Techniek en creativiteit gaan hand in hand en brengen elkaar tot een hoger niveau. Wanneer technische studenten dit inzien, krikt hun zelfbeeld op en zien ze in dat kunst niet elitair hoeft te zijn.
Meer informatie?
Neem voor vragen of advies contact op met Greet Stappaerts, hoofd publiekswerking Middelheimmuseum, via greet.stappaerts@antwerpen.be of + 32 3 288 33 79.